Duyu Bütünleme Bozukluğu; normal olarak algılanması gereken duyusal uyaranlara normalin üzerinde ya da normalin altında cevap vermek veya duyusal uyaran arayışı içinde olmakla gözlemlenen duyusal modülasyon problemi, duyusal uyaranları ayırt etme sorunu olarak gözlemlenen duyusal diskriminasyon problemi, ve duyusal sorunlardan kaynaklanan fiziksel-motor planlama ve koordinasyon problemleri olarak gözlemlenebilirler.
Duyu Bütünlüğü Terapisi
Duyu Bütünleme: Çevremizle (sosyal ve fiziksel) olan etkileşimimizde vücudumuzu etkili bir biçimde kullanabilmemizi sağlamak için, vücudumuz ve çevremizden gelen duyuları (görme, işitme, koklama, tatma, dokunma, vestibuler ve proprioseptif duyular) organize eden nörolojik bir işlemdir.
Duyu Bütünlüğü Terapisi, hareketin planlanması ve duyu bilgilerinin bütünleştirilmesine odaklanır. Bu terapi yönteminde organize etme, planlama, fiziksel çevre ile adaptif ilişki kurma gibi problemler ve istemli hareketlerin yapılmasındaki bozukluklar düzeltilmeye çalışılır. Duyu bütünleme bozukluğunun yaygın görüldüğü otizm spektrum bozukluğu, özgül öğrenme güçlüğü, motor mental reterdasyon gibi bir çok tanı almış çocukta bu tedavi yöntemi kullanılabilir.
Duyu bütünleme bozukluğu olan çocuklarda öncelikle yer çekimi farkındalığı, postür ve duruş, fiziksel çevreyle etkileşimi geliştirmeye yönelik çalışmalar yapılır. Bu çalışmalar içinde dik oturmak, çıngırak sallamak, merdiven inmek ve boyama kalemi tutmak gibi aktivitelere yer verilerek beynin kapasitesini geliştirmek hedeflenir. Çocuklarda duyu ve motor kapasite geliştikçe sayı sayma, cümle oluşturma ve sosyal etkileşim gibi öğrenme yeteneği artar. Çocuğun özel yetenekleri ve kısıtlılıklarına göre tedavi programında vestibüler, propriosepsiyon, taktil, görsel ve işitsel eğitimlere yer verilir.
Normal Duyusal Sistemimiz 7 bölümden oluşmaktadır;
Vestibuler Duyu (Hereket ve denge): İç kulakta yer alır. Yer çekimiyle bağlantılı olarak, vücudumuzun alan içerisinde nerede olduğunu, hızını, yönünü ve hareketini algılamamızı sağlar, bize bununla ilgili bilgi verir. Bu sistem vücudumuzu dengede tutmak ve vücudumuzun postürünü korumak için temeldir.
Proprioseptif Duyu (Vücut farkındalığı): Kaslarda ve eklemlerde yer alır ve vücudumuzun nerede olduğunu söyler. Bununla birlikte vücut parçalarının nerede olduğu ve nasıl hareket ettiklerine ilişkin bilgi verir.
Tat Duyusu: Dildeki kimyasal alıcılar tarafından işlenir. Tatlı, ekşi, acı ve tuzlu gibi farklı tatları algılamamız sağlar.
Koku Duyusu: Burundaki kimyasal alıcıların işlemesiyle yakın çevremizdeki kokular hakkında bilgi verir.
Taktil Duyu (Dokunma): Deride bulunur, vücudun en büyük organıdır. Dokunma, basınç ve ağrı seviyesiyle ilişkilidir ve bu suretle ısıyı (sıcak ve soğuğu) ayırt etmemize yardımcı olur. Dokunma sosyal gelişimin önemli bir parçasıdır. İçinde olduğumuz çevreyi ölçüp değerlendirmemize yardımcı olur ve buna uygun tepkiler geliştirmemizi sağlar.
Görme Duyusu: Gözün retina kısmında yer alır ve ışık ile aktif hale gelir. Görme duyumuz nesneleri, insanları, renkleri, zıtlıkları ve uzamsal sınırları tanımamıza yardımcı olur.
İşitme Duyusu: Havadaki ses dalgalarının, dış kulak yolu ile toplanarak, iç kulaktaki reseptörleri uyarması sonucu çevremizdeki sesleri algılar ve beyin sapında anlamlandırılır.
Dünyayı nasıl algıladığımıza, algıladığımız bu bilgileri nasıl kullanacağımıza ve kullanırken nasıl davranacağımıza duyu bütünleme sürecimiz sonunda karar veririz.
Duyu bütünleme;
- Çevreden gelen uyaranların duyusal organlarımız tarafından algılanması
- Merkezi sinir sisteminde bu bilgilerin işlemlenmesi
- Bu bilgilere uygun bir cevabın oluşturulması
- Bu cevabın (fiziksel, sosyal, akademik ya da psikolojik cevap) harekete geçirilmesi
aşamalarının tamamıdır.
Bu sebeple duyu bütünleme fiziksel, sosyal, psikolojik ve akademik gelişimin en önemli parçasıdır. Fiziksel bir aktivite ile sonuçlanan duyu bütünleme sürecine ait aşağıda verilen örneklerden yola çıkarak, benzer şekilde çocuğunuzun, duyu bütünleme sürecinde bir sorun olduğunda; vermesi gereken duygusal, iletişime yönelik ya da öğrenme ile ilgili olan bir cevabı da ayarlamakta sorun yaşıyor olabileceğini unutmayınız.
Duyu bütünleme süreci 5 basamaktan oluşmaktadır;
Örneğin fiziksel-motor gelişimin duyusal bütünleme sürecinde;
Duyusal Kayıt: ‘Kolum bir yere dokunuyor’
Konumlama ve dikkat: ‘Dokunduğum yer çok sıcak’
Yorum: ‘ Kolum yanabilir’
Cevabın organizasyonu: ‘ Kolumu çekmem gerekir’
Cevabın uygulanması: Kolunu çeker şeklinde sıralanır.
Herhangi bir aktiviteyi gerçekleştirecek çocuk; ne, nerede, ne kadar uzakta, ne hızda, ne yönde, sabit mi, hareketli mi gibi soruların cevabını bilmek zorundadır. Bu sorunların herhangi birini cevaplamasına engel olacak duyu bütünleme bozukluğu çocuğun aktiviteyi gerçekleştirmesini engeller ya da zorlaştırır.
Örneğin; çocuğunuza ‘’Çoraplarını giy ‘’ dediğinizde onun bunu yapmakta zorlanması size anlaşılmaz geliyor olabilir. Aslında sizin için yapması çok kolay olan bir eylem onun için ne kadar karmaşık bir bakalım; Çocuğunuzun bu isteğinizi yerine getirmek için;
Dikkatini size vermesi ve söylediğiniz şeyi duyması,
Etrafta olan biten şeylerden dikkatini ayırması,
Ondan ne istediğinizi doğru anlaması,
Odada, çok sayıdaki obje veya eşya içinden çorapları ayırt ederek görmesi,
Onları giymeye nasıl başlayacağıyla ilgini plan yapması,
Vücudunun pozisyonunu ayarlaması,
Doğru zamanda kasılıp gevşemeler yaparak çoraba uzanması,
Çorabı tutabilmek için parmaklarını iyi kullanması
Gücünü iyi ayarlayıp çok sıkı ya da çok gevşek tutmaması,
Ellerinin içindeki çorabı ve çorap giydirilen ayağını iyi hissetmesi,
Motor planlama yaparak doğru bir şekilde çorabını giymesi gerekiyor.
Bunlar ona ne yapması gerektiğini sizin söylediğiniz durumlarda beyninde gerçekleşmesi gereken işlemlerden sadece bir kısmı. Peki ya siz ona sadece birazdan birlikte dışarı çıkacağınızı söyleseydiniz ve ne yapması gerektiğini onun bulmasını bekleseydiniz? İşte bu onun için çok daha karmaşık bir hal alabilirdi.
Duyu bütünleme süreci bazen çevresel koşullar ya da genetik faktörlerden dolayı doğru ve olması gerektiği düzende işlemediğinde ‘duyu bütünleme bozukluğu’ olarak adlandırılan durum ortaya çıkmaktadır.
Duyu Bütünlüğü Terapisti
Duyu bütünlüğü terapisini ergoterapistler ve bu konuda sertifikası olan fizyoterapistler ile dil ve konuşma terapistleri verebilmektedir. Bunlar dışında duyu bütünlüğü terapisi yapan bir meslek grubu yoktur.
Fotoğraf Galerisi
